کد مطلب:231502 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:189
چند حدیث در مواعظ و نصایح
85- ابوالصلت هروی گوید: حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
كفران نعمت از همه گناهان زودتر انسان را گرفتار عقوبت می كند.
86- و نیز ابوالصلت گوید حضرت رضا علیه السلام از پدرانش روایت می كرد كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
روز قیامت یكی از بندگان را در پیشگاه عدل پروردگار حاضر می كنند، خداوند فرمان می دهد او را به طرف دوزخ ببرند.
آن مرد می گوید: بارخدایا فرمان دادی مرا به طرف جهنم ببرند در حالی كه من قرآن خوان بودم.
پروردگار می فرماید: ای بنده ی من تو را از نعمت خود بهره مند كردم تو شكر نعمت مرا نكردی و كفران ورزیدی.
آن بنده می گوید: فلان نعمت را به من دادی و من هم در برابر آن شكر كردم، و او هم چنان نعمت های خداوند را شمارش كرد و شكر و سپاس خود را در برابر آنها گفت.
[ صفحه 459]
در این هنگام خداوند متعال بنده خود را مورد خطاب قرار داد و فرمود:
ای بنده ی من تو راست می گوئی، ولیكن تو می بایست از كسی كه نعمت مرا به تو رسانید سپاسگزاری می كردی، و من سوگند یاد كرده ام كه شكر هیچ بنده ای را قبول نكنم مگر اینكه از اشخاصی كه وسیله رسانیدن نعمت من شده اند سپاسگزاری شود.
87- عبدالسلام بن صالح ابوالصلت هروی گوید: حضرت رضا علیه السلام فرمود: حیاء از ایمان است كسی كه حیاء و شرم ندارد در حقیقت ایمان ندارد.
88- داود بن سلیمان غازی از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند كه فرمود:
همه جهان در جهل و نادانی است، مگر جاهائیكه در آن نور علم باشد، و علم حجت و برهان است، مگر آن اندازه كه به آن عمل شود، و عمل نیز در معرض ریاء و تظاهر است، مگر آن عملی كه از روی اخلاص باشد، و اخلاص هم در معرض خطر است تا آنگاه كه عاقبت كارها معلوم گردد و انسان ببیند در پایان، كارش به كجا خواهد رسید.
89- حسین بن خالد از حضرت رضا علیه السلام از پدرش از حضرت صادق علیهماالسلام روایت كرده كه فرمود:
خداوند متعال خانه ای كه در آن گوشت باشد دشمن می دارد، یكی از اصحاب گفت: یابن رسول الله ما همه گوشت را دوست داریم و در منازل ما همیشه گوشت هست، پس ما چكار كنیم؟
امام علیه السلام فرمود:
مطلب آن طور كه تو درك كردی نیست، مقصود از آن خانه ای است كه در آن
[ صفحه 460]
گوشت مردم را می خورند و غیبت همدیگر را می كنند، و مقصود از گوشت فربه و پرچربی نیز مردمان متكبر می باشند.
90- احمد بن عامر طائی از امام رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
بهترین اعمال در نزد خداوند ایمانی است كه در آن شك نباشد، و جهادی است كه در آن غش و فریب نباشد، و حجی كه مورد قبول خداوند قرار گیرد.
نخستین كسی كه وارد بهشت می گردد شهید است و هم چنین بنده ای كه عبادت خداوند را انجام داده و از مولایش اطاعت كرده باشد و مردی كه در زندگی عفت داشته و عیال خود را در كمال عفت اداره كند.
و نخستین فردی كه وارد دوزخ می شود زمامداری است كه با زور و قلدری بر مردم مسلط گردد و در جامعه عدل و داد نداشته باشد، و هم چنین ثروت مندی كه حقوق متعلق به مال را پرداخت نكند، و فقیری كه فخر و مباهات داشته باشد.
91- احمد بن عامر از حضرت رضا از پدرانش از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت می كند كه فرمود:
هنگامی كه روز قیامت فرارسد خداوند متعال برای بنده مؤمنش متجلی می گردد و همه گناهان او را یكی بعد از دیگری می شمارد، و سپس گناهان او را می آمرزد، و هیچ فرشته مقربی و پیغمبر مرسلی را از گناهان او مطلع نمی كند، و همه لغزشهای او را پنهان نگه می دارد، و سیئات او را به حسنات تبدیل می كند.
92- علی بن اسباط گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم از پدرانش از
[ صفحه 461]
حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت می كرد كه فرمود:
از امثال انبیاء چیزی نمانده جز آنكه مردم می گویند: هرگاه حیاء نداشته باشی هر كار دلت می خواهد انجام بده.
93- عباس بن هلال از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
كسی كه نیكی كند و قصد تظاهر نداشته باشد خداوند هفتاد برابر به آن حسنه می دهد و كسی كه آشكارا معصیت كند از رانده شدگان محسوب است، و كسی كه معصیت را از مردم مخفی كند خداوند او را می آمرزد.
94- حسن بن بنت الیاس گوید حضرت رضا علیه السلام گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
خداوند لعنت كند كسی را كه بدعت گذارد، و یا بدعت گذاری را جای دهد.
گوید عرض كردم مقصود از بدعت چیست؟
فرمود كسی كه مردی را به ناحق بكشد.
95- یاسر خادم گوید از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود
مردم در سه جا بیش از همه وقت در وحشت می باشند، روزی كه از مادر متولد شده و دیدگانش متوجه دنیا می گردد، و روزی كه از جهان برود و آخرت را با اهلش مشاهده كند، و روزی كه مبعوث گردد و احكامی را دریابد كه در دنیا مانند آن را ندیده است.
خداوند متعال در این سه جا به حضرت یحیی علیه السلام سلام فرستاده و وحشت و خوف او را برطرف كرده است.
[ صفحه 462]
در قرآن مجید فرموده «و سلام علیه یوم ولد و یوم یموت، و یوم یبعث حیا» سلام بر یحیی روزی كه به جهان آمد، و روزی كه جهان را وداع گفت و روزی كه مبعوث گردد.
و حضرت عیسی علیه السلام نیز در همین ایام بر خود سلام فرستاد و فرمود: «و السلام علی یوم ولدت و یوم أموت و یوم أبعث حیا».
96- احمد بن عامر طائی از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هركس با مردم در حین معامله ستم نكند، و در محاورات با آنها دروغ نگوید و در وعده ها خلف نداشته باشد این چنین كسی در مردانگی كامل، و در عدالت مسلم است، در این صورت برادری او لازم شده و غیبت وی حرام است.
97- ایوب بن نوح گوید: حضرت رضا علیه السلام فرمود:
انجام هفت چیز بدون در نظر گرفتن هفت چیز دیگر مسخره كردن هفت چیز اول است.
هر كس با زبان استغفار كند و قلبش پشیمانی نداشته باشد خود را استهزاء كرده است.
هر كس از خداوند توفیق بخواهد و در انجام اعمال سعی و كوشش نداشته باشد خود را ریشخند كرده است.
هر كس احتیاط پیشه كند و در كار حزم را مراعات كند، ولی بدون پروا و ترس
[ صفحه 463]
از عاقبت آن كار را انجام دهد خود را مسخره نموده است.
هر كس از خداوند بهشت را آرزو كند و در سختیها شكیبائی نداشته باشد خود را مسخره كرده است.
و هر كس از آتش به خداوند پناه برد و از شهوات دست نكشد خود را استهزاء نموده است.
98- ایوب بن نوح گوید: حضرت رضا علیه السلام از پدرش و او از پدرانش از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت كرده كه فرمود:
پنج نفرند كه آتش آنها خاموش نشده و بدنهای آنان نخواهد مرد.
مردی كه به خداوند شرك آورد، و مردی كه پدر و مادرش را عاق كند، و مردی كه از برادرش نزد حاكم سعایت كند و حاكم او را بكشد.
و مردی كه شخصی را بناحق بكشد، و مردی كه مرتكب گناه شود و گناه خود را به گردن خدا اندازد.
99- فضیل بن یسار گوید: از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم آیا افعال بندگان مخلوق است و یا غیر مخلوق؟
فرمود: به خداوند سوگند مخلوق است، مقصود خلق تقدیر است نه خلق تكوین.
سپس فرمود: ایمان از اسلام یك درجه افضل است، و تقوی از ایمان یك درجه افضل است، و چیزی مانند یقین به بنی آدم داده نشد.
100- علی بن حسن بن شعبه حرانی از حضرت رضا مرسلا نقل كرده است
[ صفحه 464]
كه آن حضرت فرمود:
اگر در شخص پنج خصلت نباشد در امور دنیا و آخرت از او انتظاری نداشته باشید.
كسی كه در مردانگی مورد اعتماد نباشد، و در طبیعت خود كرم نداشته باشد، و در اخلاق و صفات شایسته نباشد، و در شخصیت خود فضل و كمال نداشته باشد، و از خداوند خود نترسد.
101- حضرت رضا علیه السلام فرمود: ما اهل بیتی هستیم كه وعده های خود را به منزله دین می دانیم، و حضرت رسول صلی الله علیه و آله نیز همین طور رفتار می كرد.
102- از حضرت رضا علیه السلام پرسیده شد بهترین بندگان چه اشخاصی هستند؟
فرمود: كسانی كه كارهای خوب می كنند و از كرده های خود خوشحال باشند، و هرگاه مرتكب معصیت گردند استغفار كنند، و هرگاه چیزی به آنها داده شد سپاسگزار باشند، و هرگاه گرفتار معصیت شدند شكیبا باشند، و هرگاه بر كسی خشم گرفتند درگذرند.
103- و نیز از آن حضرت پرسیده شد معنی توكل چیست؟
فرمود: از هیچ كس جز خداوند نترسی.
104- حضرت رضا علیه السلام فرمود: ایمان دارای چهار ركن است، توكل بر خداوند، و خوشنودی از قضاء او و تسلیم امور به خداوند و واگذاری كارها به او.
[ صفحه 465]
105- به حضرت رضا علیه السلام گفته شد: چگونه صبح كردی؟
فرمود: صبح كردم در حالی كه مدت زندگانیم معلوم نیست، و همه اعمالم محفوظ است، و مرگ در انتظار، و آتش در دنبال، و نمی دانیم بر ما چه خواهد گذشت.
106- حضرت رضا علیه السلام فرمود: هرگاه دو گروه به هم رسیدند، یكی از آنها پیروز خواهند شد، و لیكن بزرگتر آنها آن دسته ای است كه از مغلوب درگذرد.
107- و نیز فرمود: زمانی بر مردم خواهد آمد كه عافیت در آن زمان ده قسمت خواهد شد، و نه قسمت آن در كناره گیری از مردم و یك قسمت در سكوت خواهد بود.
108- و نیز فرمود: كسی كه نعمت و تمكن دارد باید به اهل و عیالش به خوبی رسیدگی كند.
109- فرمود: دوستی با مردم نصف عقل است.
110- حضرت رضا علیه السلام فرمود: هیچ بنده ای در ایمان به كمال نمی رسد مگر اینكه در او سه خصلت باشد، فهمیدن و درك كردن مسائل شرعی، و تنظیم برنامه های زندگی با بهترین روش، و شكیبائی در گرفتاریها.
111- و نیز فرمود: خداوند گفتگوهای مجادله آمیز، و ضایع ساختن اموال و كثرت سؤال را مبغوض می دارد.
112- از حضرت رضا علیه السلام پرسیده شد مردمان پست چه اشخاصی هستند؟ فرمود: كسی كه در نزد او چیزی باشد كه او را از خدا غافل كند.
[ صفحه 466]
113- و نیز فرمود: هرگاه خداوند اراده ی كاری بكند عقول مردم را سلب می كند، پس از اینكه امر خود را جاری كرد و اراده اش تمام شد، بار دیگر عقل آنها را برمی گرداند، و می فرماید این عقل از كجا آمد و یا كجا رفت.
114- و نیز فرمود: عقل هیچ مرد مسلمانی به كمال نمی رسد مگر اینكه در وی ده خصلت باشد.
از وی همیشه آرزوی خیر داشته باشند، و از شرش در امان باشند خیر دیگران در نظرش زیاد جلوه كند، و خیر خودش را اندك شمارد.
اگر از وی هر حاجتی بخواهند خسته نباشد، و از طلب علم در حال حیات افسرده نگردد، نیازمندی در راه خدا از بی نیازی در نزد او محبوب تر باشد، و ذلت و خواری در راه خدا از عزت به دست آوردن در نزد دشمنان خدا نزد او گرامی تر باشد، گمنامی نزد او گواراتر باشد از شهرت.
سپس فرمود: دهم و نمی دانی دهم چیست؟
گفته شد: آن چیست؟
فرمود: آن كسی است كه هر كس را مشاهده كند می گوید: او از من بهتر و پرهیزكارتر است، در این مورد مردم از دو دسته خارج نیستند یا از آن بهتر و پرهیزكارترند و یا از وی بدتر و پست ترند.
هرگاه ملاقات كند آن كس را كه از وی بدتر و پست تر است گوید: خیر این مرد آشكار نیست و او از برایش بهتر است، و خیر من ظاهر است و این برایم شر است و هرگاه كسی را كه بهتر از او هست مشاهده كرد برای او تواضع می كند تا خود را به او برساند.
[ صفحه 467]
هرگاه شخصی به این درجه از كمال رسید مقامش بلند شده و خیرش همه جا را فرا خواهد گرفت، و نام نیكش در همه جا خواهد پیچید، و بر مردم حكومت خواهد كرد.
115- احمد بن نجم از حضرت رضا علیه السلام پرسید آن خودنمائی كه اعمال را فاسد می كند چیست؟
فرمود: خودنمائی مراتبی دارد: یكی از آنها این است كه انسان اعمال زشت خود را نیكو مشاهده كند و پندارد كه كارهای نیكی انجام می دهد، و دوم اینكه بنده ای بر خداوند منت گذارد در صورتی كه خداوند بر بندگان منت دارد.
116- فضل بن شاذان گوید: خدمت حضرت رضا علیه السلام عرض كردم یونس بن عبدالرحمان گمان می كند كه معرفت اكتسابی است.
فرمود: عقیده ی او درست نیست، خداوند متعال به هر كس هر چه خواست می دهد، بعضی از مردم دارای ایمان مستقر و ثابت و گروهی ایمان عاریه دارند، و اما ایمان مستقر را خداوند از مؤمن سلب نمی كند و لیكن ایمان عاریه را از صاحبش سلب می كند.
117- صفوان بن یحیی گوید: از امام رضا علیه السلام پرسیدم آیا مردم در معرفت اختیاری دارند؟
فرمود خیر گفتم آنان در معرفت اجر و مزدی دارند؟
فرمود آری خداوند در معرفت هم احسان می كند و در صواب هم احسان می نماید.
[ صفحه 468]
118- علی بن شعیب گوید خدمت حضرت رضا علیه السلام رسیدم فرمود ای علی با چهارپایان به خوبی رفتار كنید زیرا آنها وحشی هستند و اگر به خاطر عدم محبت از گروهی دور شدند دیگر برنمی گردند.
119- و نیز فرمود: ای علی بدترین مردم آن كس است كه مردم را از عطاهای خود دور كند، و به تنهائی غذا بخورد، و بنده خود را تازیانه بزند.
120- و نیز فرمود: هیچ مردی دست مردی را نبوسد، زیرا بوسیدن دست كسی مثل این است كه او را سجده كرده باشد.
121- و نیز فرمود: بخیل راحتی، و حسود لذت، و پادشاهان وفاء و دروغگو مردانگی ندارند.
122- در جامع الاخبار از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود: كسی كه ورع ندارد مسلمان نیست، و كسی كه تقیه را مراعات نكند ایمان ندارد.
123- حضرت رضا علیه السلام فرمود:
هر دو نفری كه در راه خدا با هم برادر باشند در لباس و هیئت باید مثل هم باشند و آنها هم چنین شناخته می شوند تا به اتفاق در جوار رحمت حق قرار گیرند.
خداوند متعال می فرماید:
مرحبا به بندگان و آفریدگان و زیارت كنندگان من كه با یكدیگر محبت كردند و برای خاطر من همدیگر را دوست داشتند و اینك در محل شریف و محترمی كه برای آنها مقرر داشته ام منزل كرده اند.
ای فرشتگان به آنان طعام و شراب دهید و لباسهای فاخر بر آنها بپوشانید.
در این هنگام از هفتاد تا هفتصد هزار حله برای آنها آماده می كنند، كه هیچ یك
[ صفحه 469]
از آنها شبیه هم نیستند.
بار دیگر خداوند به آنها خوش آمد می گوید، و فرمان می دهد كه به آنها احسان كند و عطرهای خوشبو بر آنها بپاشند و در زیر سایه های عرش جای دهند و در ظروف طلا و نقره برای آنها طعام بیاورند.
124- حضرت رضا علیه السلام از امام جعفر صادق سلام الله علیه روایت می كند كه فرمود:
در زیر دیوار یكی از شهرها لوحی پیدا شد كه در آن نوشته شده بود:
لا اله الا الله محمد رسول الله تعجب دارم از كسی كه یقین به مرگ دارد چگونه خوشحال می گردد، و عجب دارم از كسی كه یقین به دوزخ دارد چگونه می خندد، و عجب دارم از كسی كه یقین به قدر دارد باز محزون می گردد، و تعجب دارم از كسی كه جهان را امتحان كرده و می داند چگونه دنیا با مردم بازی می كند باز هم به دنیا مطمئن است، و تعجب دارم از كسی كه یقین به حساب روز قیامت دارد چگونه مرتكب گناه می گردد.
125- محمد بن اسماعیل بن بزیع گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود:
ثروت جمع نمی گردد مگر به پنج خصلت:
بخل شدید، آرزوی دراز، حرص زیاد، قطع با ارحام، و اختیار كردن دنیا بر آخرت.
126- دارم بن قبیصه از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی (ع) روایت كرده كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
[ صفحه 470]
از زیبارویان همواره طلب خیر كنید، زیرا زیبائی صورت نشانه آن است كه افعال آنها هم نیكو باشد.
127- احمد بن عامر طائی از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه فرمود:
سخت ترین اعمال سه چیز است، از حق خود نسبت به دیگران گذشت كردن، در هر حال به یاد خدا بودن، و در مال و ثروت با برادر دینی مواسات داشتن.
128- فاطمه دختر حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند كه فرمود:
روا نیست مسلمانی مسلمان دیگری را بترساند.
129- داود بن قاسم جعفری گوید از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود
علی علیه السلام به كمیل بن زیاد فرمودند ای كمیل دین تو برادرت هست، و اینك هر طور می خواهی برای دینت كار كن.
130- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از حضرت سجاد علیه السلام روایت كرده كه امیرالمؤمنین علیه السلام در یكی از خطبه هایش فرمود
ای مردم دنیا خانه فانی است و آخرت منزل جاودانی، پس از دنیا كه محل عبور و مرور است برای آخرت كه جای گاه همیشگی شما است توشه برگیرید، در نزد كسی كه همه اسرار شما را می داند خود را رسوا نكنید.
ای مردم دلهای خود را از دنیا بیرون كنید قبل از اینكه بدن های شما را از آن بیرون برند، شما اگر چه در دنیا زندگی كردید و لیكن برای آخرت خلق شدید.
دنیا مانند سم است مردم آن را می خورند و نمی دانند كه زهر است، هرگاه
[ صفحه 471]
یكی از بندگان خدا درگذرد فرشتگان می گویند چه با خود برده و لیكن مردم می گویند: چه از خود گذاشته است.
پس اكنون چیزی برای خود مقدم دارید و به آن جهان بفرستید، و این كار را تأخیر نیاندازید كه بعدها حسرت خواهید خورد.
محروم كسی است كه از اموال خود استفاده نكند و مغبوط كسی است كه با صدقات و خیرات میزان خود را سنگین كند و در بهشت جایگاه خود را مهیا كند و راه خود را در صراط هموار نماید.
131- ابوالصلت هروی گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود:
هرگاه ظالمی پس از ظالمی به حكومت برسد حق نصف می گردد، و اگر عادلی پس از عادلی والی شود حق به اعتدال می رسد، و هرگاه عادلی پس از ظالمی حاكم شود حق راحت می گردد، و اگر عبدی پس از آزاد والی شود حق به رقیت می آید.
132- احمد بن عامر از امام رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود.
بهشت را بر دوزخ اختیار كنید، اعمال خود را باطل نكنید كه در آتش به رو افكنده خواهید شد و در آن جاودان خواهید ماند.
133- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود.
خداوند متعال هر گناهی را می آمرزد مگر كسی كه دینی و مذهبی احداث كند، و یا حق اجیری را غصب نماید، و یا مردی كه یك مرد آزاد را بفروشد.
134- و نیز از حضرت سجاد روایت كرده كه آن جناب هرگاه مریضی را كه
[ صفحه 472]
بهبود یافته مشاهده می كرد می فرمود: پاكی از گناهان بر تو گوارا باد.
135- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از امام سجاد علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
مردم سه چیز را از سه نفر اخذ كردند، صبر را از ایوب، شكر را از نوح، و حسد را از فرزندان یعقوب.
136- احمد بن عامر از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هر كس مسلمانی را در مشورت فریب دهد از وی بیزاری می جویم.
137- دارم بن قبیصه از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هر كس به خاطر رضایت حاكم و سلطانی خداوند را به خشم آورد از دین خدا بیرون است.
138- و نیز از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هر بنده ای كه برای رضای خدا چهل روز عبادت كند چشمه های حكمت از دلش بر زبانش جاری می شود.
139- و نیز از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
ابرار را از این جهت ابرار گفتند كه آنها به پدران و مادران و برادران نیكی كردند.
[ صفحه 473]
140- ابراهیم بن عباس از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
گناهان كوچك برای گناهان بزرگ راه باز می كنند، و اگر كسی در معصیت های كوچك از خداوند نترسید در معصیت های بزرگ هم نخواهد ترسید، و اگر مردم از جنت و نار هم نمی ترسیدند باز لازم بود معصیت نكنند.
زیرا خداوند همواره بر آنها تفضل و احسان كرده و از نعمت خود به آنها ارزانی داشته است.
[ صفحه 474]
كفران نعمت از همه گناهان زودتر انسان را گرفتار عقوبت می كند.
86- و نیز ابوالصلت گوید حضرت رضا علیه السلام از پدرانش روایت می كرد كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
روز قیامت یكی از بندگان را در پیشگاه عدل پروردگار حاضر می كنند، خداوند فرمان می دهد او را به طرف دوزخ ببرند.
آن مرد می گوید: بارخدایا فرمان دادی مرا به طرف جهنم ببرند در حالی كه من قرآن خوان بودم.
پروردگار می فرماید: ای بنده ی من تو را از نعمت خود بهره مند كردم تو شكر نعمت مرا نكردی و كفران ورزیدی.
آن بنده می گوید: فلان نعمت را به من دادی و من هم در برابر آن شكر كردم، و او هم چنان نعمت های خداوند را شمارش كرد و شكر و سپاس خود را در برابر آنها گفت.
[ صفحه 459]
در این هنگام خداوند متعال بنده خود را مورد خطاب قرار داد و فرمود:
ای بنده ی من تو راست می گوئی، ولیكن تو می بایست از كسی كه نعمت مرا به تو رسانید سپاسگزاری می كردی، و من سوگند یاد كرده ام كه شكر هیچ بنده ای را قبول نكنم مگر اینكه از اشخاصی كه وسیله رسانیدن نعمت من شده اند سپاسگزاری شود.
87- عبدالسلام بن صالح ابوالصلت هروی گوید: حضرت رضا علیه السلام فرمود: حیاء از ایمان است كسی كه حیاء و شرم ندارد در حقیقت ایمان ندارد.
88- داود بن سلیمان غازی از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند كه فرمود:
همه جهان در جهل و نادانی است، مگر جاهائیكه در آن نور علم باشد، و علم حجت و برهان است، مگر آن اندازه كه به آن عمل شود، و عمل نیز در معرض ریاء و تظاهر است، مگر آن عملی كه از روی اخلاص باشد، و اخلاص هم در معرض خطر است تا آنگاه كه عاقبت كارها معلوم گردد و انسان ببیند در پایان، كارش به كجا خواهد رسید.
89- حسین بن خالد از حضرت رضا علیه السلام از پدرش از حضرت صادق علیهماالسلام روایت كرده كه فرمود:
خداوند متعال خانه ای كه در آن گوشت باشد دشمن می دارد، یكی از اصحاب گفت: یابن رسول الله ما همه گوشت را دوست داریم و در منازل ما همیشه گوشت هست، پس ما چكار كنیم؟
امام علیه السلام فرمود:
مطلب آن طور كه تو درك كردی نیست، مقصود از آن خانه ای است كه در آن
[ صفحه 460]
گوشت مردم را می خورند و غیبت همدیگر را می كنند، و مقصود از گوشت فربه و پرچربی نیز مردمان متكبر می باشند.
90- احمد بن عامر طائی از امام رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
بهترین اعمال در نزد خداوند ایمانی است كه در آن شك نباشد، و جهادی است كه در آن غش و فریب نباشد، و حجی كه مورد قبول خداوند قرار گیرد.
نخستین كسی كه وارد بهشت می گردد شهید است و هم چنین بنده ای كه عبادت خداوند را انجام داده و از مولایش اطاعت كرده باشد و مردی كه در زندگی عفت داشته و عیال خود را در كمال عفت اداره كند.
و نخستین فردی كه وارد دوزخ می شود زمامداری است كه با زور و قلدری بر مردم مسلط گردد و در جامعه عدل و داد نداشته باشد، و هم چنین ثروت مندی كه حقوق متعلق به مال را پرداخت نكند، و فقیری كه فخر و مباهات داشته باشد.
91- احمد بن عامر از حضرت رضا از پدرانش از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت می كند كه فرمود:
هنگامی كه روز قیامت فرارسد خداوند متعال برای بنده مؤمنش متجلی می گردد و همه گناهان او را یكی بعد از دیگری می شمارد، و سپس گناهان او را می آمرزد، و هیچ فرشته مقربی و پیغمبر مرسلی را از گناهان او مطلع نمی كند، و همه لغزشهای او را پنهان نگه می دارد، و سیئات او را به حسنات تبدیل می كند.
92- علی بن اسباط گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم از پدرانش از
[ صفحه 461]
حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت می كرد كه فرمود:
از امثال انبیاء چیزی نمانده جز آنكه مردم می گویند: هرگاه حیاء نداشته باشی هر كار دلت می خواهد انجام بده.
93- عباس بن هلال از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
كسی كه نیكی كند و قصد تظاهر نداشته باشد خداوند هفتاد برابر به آن حسنه می دهد و كسی كه آشكارا معصیت كند از رانده شدگان محسوب است، و كسی كه معصیت را از مردم مخفی كند خداوند او را می آمرزد.
94- حسن بن بنت الیاس گوید حضرت رضا علیه السلام گفت: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
خداوند لعنت كند كسی را كه بدعت گذارد، و یا بدعت گذاری را جای دهد.
گوید عرض كردم مقصود از بدعت چیست؟
فرمود كسی كه مردی را به ناحق بكشد.
95- یاسر خادم گوید از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود
مردم در سه جا بیش از همه وقت در وحشت می باشند، روزی كه از مادر متولد شده و دیدگانش متوجه دنیا می گردد، و روزی كه از جهان برود و آخرت را با اهلش مشاهده كند، و روزی كه مبعوث گردد و احكامی را دریابد كه در دنیا مانند آن را ندیده است.
خداوند متعال در این سه جا به حضرت یحیی علیه السلام سلام فرستاده و وحشت و خوف او را برطرف كرده است.
[ صفحه 462]
در قرآن مجید فرموده «و سلام علیه یوم ولد و یوم یموت، و یوم یبعث حیا» سلام بر یحیی روزی كه به جهان آمد، و روزی كه جهان را وداع گفت و روزی كه مبعوث گردد.
و حضرت عیسی علیه السلام نیز در همین ایام بر خود سلام فرستاد و فرمود: «و السلام علی یوم ولدت و یوم أموت و یوم أبعث حیا».
96- احمد بن عامر طائی از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هركس با مردم در حین معامله ستم نكند، و در محاورات با آنها دروغ نگوید و در وعده ها خلف نداشته باشد این چنین كسی در مردانگی كامل، و در عدالت مسلم است، در این صورت برادری او لازم شده و غیبت وی حرام است.
97- ایوب بن نوح گوید: حضرت رضا علیه السلام فرمود:
انجام هفت چیز بدون در نظر گرفتن هفت چیز دیگر مسخره كردن هفت چیز اول است.
هر كس با زبان استغفار كند و قلبش پشیمانی نداشته باشد خود را استهزاء كرده است.
هر كس از خداوند توفیق بخواهد و در انجام اعمال سعی و كوشش نداشته باشد خود را ریشخند كرده است.
هر كس احتیاط پیشه كند و در كار حزم را مراعات كند، ولی بدون پروا و ترس
[ صفحه 463]
از عاقبت آن كار را انجام دهد خود را مسخره نموده است.
هر كس از خداوند بهشت را آرزو كند و در سختیها شكیبائی نداشته باشد خود را مسخره كرده است.
و هر كس از آتش به خداوند پناه برد و از شهوات دست نكشد خود را استهزاء نموده است.
98- ایوب بن نوح گوید: حضرت رضا علیه السلام از پدرش و او از پدرانش از حضرت رسول صلی الله علیه و آله روایت كرده كه فرمود:
پنج نفرند كه آتش آنها خاموش نشده و بدنهای آنان نخواهد مرد.
مردی كه به خداوند شرك آورد، و مردی كه پدر و مادرش را عاق كند، و مردی كه از برادرش نزد حاكم سعایت كند و حاكم او را بكشد.
و مردی كه شخصی را بناحق بكشد، و مردی كه مرتكب گناه شود و گناه خود را به گردن خدا اندازد.
99- فضیل بن یسار گوید: از حضرت رضا علیه السلام پرسیدم آیا افعال بندگان مخلوق است و یا غیر مخلوق؟
فرمود: به خداوند سوگند مخلوق است، مقصود خلق تقدیر است نه خلق تكوین.
سپس فرمود: ایمان از اسلام یك درجه افضل است، و تقوی از ایمان یك درجه افضل است، و چیزی مانند یقین به بنی آدم داده نشد.
100- علی بن حسن بن شعبه حرانی از حضرت رضا مرسلا نقل كرده است
[ صفحه 464]
كه آن حضرت فرمود:
اگر در شخص پنج خصلت نباشد در امور دنیا و آخرت از او انتظاری نداشته باشید.
كسی كه در مردانگی مورد اعتماد نباشد، و در طبیعت خود كرم نداشته باشد، و در اخلاق و صفات شایسته نباشد، و در شخصیت خود فضل و كمال نداشته باشد، و از خداوند خود نترسد.
101- حضرت رضا علیه السلام فرمود: ما اهل بیتی هستیم كه وعده های خود را به منزله دین می دانیم، و حضرت رسول صلی الله علیه و آله نیز همین طور رفتار می كرد.
102- از حضرت رضا علیه السلام پرسیده شد بهترین بندگان چه اشخاصی هستند؟
فرمود: كسانی كه كارهای خوب می كنند و از كرده های خود خوشحال باشند، و هرگاه مرتكب معصیت گردند استغفار كنند، و هرگاه چیزی به آنها داده شد سپاسگزار باشند، و هرگاه گرفتار معصیت شدند شكیبا باشند، و هرگاه بر كسی خشم گرفتند درگذرند.
103- و نیز از آن حضرت پرسیده شد معنی توكل چیست؟
فرمود: از هیچ كس جز خداوند نترسی.
104- حضرت رضا علیه السلام فرمود: ایمان دارای چهار ركن است، توكل بر خداوند، و خوشنودی از قضاء او و تسلیم امور به خداوند و واگذاری كارها به او.
[ صفحه 465]
105- به حضرت رضا علیه السلام گفته شد: چگونه صبح كردی؟
فرمود: صبح كردم در حالی كه مدت زندگانیم معلوم نیست، و همه اعمالم محفوظ است، و مرگ در انتظار، و آتش در دنبال، و نمی دانیم بر ما چه خواهد گذشت.
106- حضرت رضا علیه السلام فرمود: هرگاه دو گروه به هم رسیدند، یكی از آنها پیروز خواهند شد، و لیكن بزرگتر آنها آن دسته ای است كه از مغلوب درگذرد.
107- و نیز فرمود: زمانی بر مردم خواهد آمد كه عافیت در آن زمان ده قسمت خواهد شد، و نه قسمت آن در كناره گیری از مردم و یك قسمت در سكوت خواهد بود.
108- و نیز فرمود: كسی كه نعمت و تمكن دارد باید به اهل و عیالش به خوبی رسیدگی كند.
109- فرمود: دوستی با مردم نصف عقل است.
110- حضرت رضا علیه السلام فرمود: هیچ بنده ای در ایمان به كمال نمی رسد مگر اینكه در او سه خصلت باشد، فهمیدن و درك كردن مسائل شرعی، و تنظیم برنامه های زندگی با بهترین روش، و شكیبائی در گرفتاریها.
111- و نیز فرمود: خداوند گفتگوهای مجادله آمیز، و ضایع ساختن اموال و كثرت سؤال را مبغوض می دارد.
112- از حضرت رضا علیه السلام پرسیده شد مردمان پست چه اشخاصی هستند؟ فرمود: كسی كه در نزد او چیزی باشد كه او را از خدا غافل كند.
[ صفحه 466]
113- و نیز فرمود: هرگاه خداوند اراده ی كاری بكند عقول مردم را سلب می كند، پس از اینكه امر خود را جاری كرد و اراده اش تمام شد، بار دیگر عقل آنها را برمی گرداند، و می فرماید این عقل از كجا آمد و یا كجا رفت.
114- و نیز فرمود: عقل هیچ مرد مسلمانی به كمال نمی رسد مگر اینكه در وی ده خصلت باشد.
از وی همیشه آرزوی خیر داشته باشند، و از شرش در امان باشند خیر دیگران در نظرش زیاد جلوه كند، و خیر خودش را اندك شمارد.
اگر از وی هر حاجتی بخواهند خسته نباشد، و از طلب علم در حال حیات افسرده نگردد، نیازمندی در راه خدا از بی نیازی در نزد او محبوب تر باشد، و ذلت و خواری در راه خدا از عزت به دست آوردن در نزد دشمنان خدا نزد او گرامی تر باشد، گمنامی نزد او گواراتر باشد از شهرت.
سپس فرمود: دهم و نمی دانی دهم چیست؟
گفته شد: آن چیست؟
فرمود: آن كسی است كه هر كس را مشاهده كند می گوید: او از من بهتر و پرهیزكارتر است، در این مورد مردم از دو دسته خارج نیستند یا از آن بهتر و پرهیزكارترند و یا از وی بدتر و پست ترند.
هرگاه ملاقات كند آن كس را كه از وی بدتر و پست تر است گوید: خیر این مرد آشكار نیست و او از برایش بهتر است، و خیر من ظاهر است و این برایم شر است و هرگاه كسی را كه بهتر از او هست مشاهده كرد برای او تواضع می كند تا خود را به او برساند.
[ صفحه 467]
هرگاه شخصی به این درجه از كمال رسید مقامش بلند شده و خیرش همه جا را فرا خواهد گرفت، و نام نیكش در همه جا خواهد پیچید، و بر مردم حكومت خواهد كرد.
115- احمد بن نجم از حضرت رضا علیه السلام پرسید آن خودنمائی كه اعمال را فاسد می كند چیست؟
فرمود: خودنمائی مراتبی دارد: یكی از آنها این است كه انسان اعمال زشت خود را نیكو مشاهده كند و پندارد كه كارهای نیكی انجام می دهد، و دوم اینكه بنده ای بر خداوند منت گذارد در صورتی كه خداوند بر بندگان منت دارد.
116- فضل بن شاذان گوید: خدمت حضرت رضا علیه السلام عرض كردم یونس بن عبدالرحمان گمان می كند كه معرفت اكتسابی است.
فرمود: عقیده ی او درست نیست، خداوند متعال به هر كس هر چه خواست می دهد، بعضی از مردم دارای ایمان مستقر و ثابت و گروهی ایمان عاریه دارند، و اما ایمان مستقر را خداوند از مؤمن سلب نمی كند و لیكن ایمان عاریه را از صاحبش سلب می كند.
117- صفوان بن یحیی گوید: از امام رضا علیه السلام پرسیدم آیا مردم در معرفت اختیاری دارند؟
فرمود خیر گفتم آنان در معرفت اجر و مزدی دارند؟
فرمود آری خداوند در معرفت هم احسان می كند و در صواب هم احسان می نماید.
[ صفحه 468]
118- علی بن شعیب گوید خدمت حضرت رضا علیه السلام رسیدم فرمود ای علی با چهارپایان به خوبی رفتار كنید زیرا آنها وحشی هستند و اگر به خاطر عدم محبت از گروهی دور شدند دیگر برنمی گردند.
119- و نیز فرمود: ای علی بدترین مردم آن كس است كه مردم را از عطاهای خود دور كند، و به تنهائی غذا بخورد، و بنده خود را تازیانه بزند.
120- و نیز فرمود: هیچ مردی دست مردی را نبوسد، زیرا بوسیدن دست كسی مثل این است كه او را سجده كرده باشد.
121- و نیز فرمود: بخیل راحتی، و حسود لذت، و پادشاهان وفاء و دروغگو مردانگی ندارند.
122- در جامع الاخبار از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود: كسی كه ورع ندارد مسلمان نیست، و كسی كه تقیه را مراعات نكند ایمان ندارد.
123- حضرت رضا علیه السلام فرمود:
هر دو نفری كه در راه خدا با هم برادر باشند در لباس و هیئت باید مثل هم باشند و آنها هم چنین شناخته می شوند تا به اتفاق در جوار رحمت حق قرار گیرند.
خداوند متعال می فرماید:
مرحبا به بندگان و آفریدگان و زیارت كنندگان من كه با یكدیگر محبت كردند و برای خاطر من همدیگر را دوست داشتند و اینك در محل شریف و محترمی كه برای آنها مقرر داشته ام منزل كرده اند.
ای فرشتگان به آنان طعام و شراب دهید و لباسهای فاخر بر آنها بپوشانید.
در این هنگام از هفتاد تا هفتصد هزار حله برای آنها آماده می كنند، كه هیچ یك
[ صفحه 469]
از آنها شبیه هم نیستند.
بار دیگر خداوند به آنها خوش آمد می گوید، و فرمان می دهد كه به آنها احسان كند و عطرهای خوشبو بر آنها بپاشند و در زیر سایه های عرش جای دهند و در ظروف طلا و نقره برای آنها طعام بیاورند.
124- حضرت رضا علیه السلام از امام جعفر صادق سلام الله علیه روایت می كند كه فرمود:
در زیر دیوار یكی از شهرها لوحی پیدا شد كه در آن نوشته شده بود:
لا اله الا الله محمد رسول الله تعجب دارم از كسی كه یقین به مرگ دارد چگونه خوشحال می گردد، و عجب دارم از كسی كه یقین به دوزخ دارد چگونه می خندد، و عجب دارم از كسی كه یقین به قدر دارد باز محزون می گردد، و تعجب دارم از كسی كه جهان را امتحان كرده و می داند چگونه دنیا با مردم بازی می كند باز هم به دنیا مطمئن است، و تعجب دارم از كسی كه یقین به حساب روز قیامت دارد چگونه مرتكب گناه می گردد.
125- محمد بن اسماعیل بن بزیع گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود:
ثروت جمع نمی گردد مگر به پنج خصلت:
بخل شدید، آرزوی دراز، حرص زیاد، قطع با ارحام، و اختیار كردن دنیا بر آخرت.
126- دارم بن قبیصه از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی (ع) روایت كرده كه رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
[ صفحه 470]
از زیبارویان همواره طلب خیر كنید، زیرا زیبائی صورت نشانه آن است كه افعال آنها هم نیكو باشد.
127- احمد بن عامر طائی از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه فرمود:
سخت ترین اعمال سه چیز است، از حق خود نسبت به دیگران گذشت كردن، در هر حال به یاد خدا بودن، و در مال و ثروت با برادر دینی مواسات داشتن.
128- فاطمه دختر حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت می كند كه فرمود:
روا نیست مسلمانی مسلمان دیگری را بترساند.
129- داود بن قاسم جعفری گوید از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود
علی علیه السلام به كمیل بن زیاد فرمودند ای كمیل دین تو برادرت هست، و اینك هر طور می خواهی برای دینت كار كن.
130- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از حضرت سجاد علیه السلام روایت كرده كه امیرالمؤمنین علیه السلام در یكی از خطبه هایش فرمود
ای مردم دنیا خانه فانی است و آخرت منزل جاودانی، پس از دنیا كه محل عبور و مرور است برای آخرت كه جای گاه همیشگی شما است توشه برگیرید، در نزد كسی كه همه اسرار شما را می داند خود را رسوا نكنید.
ای مردم دلهای خود را از دنیا بیرون كنید قبل از اینكه بدن های شما را از آن بیرون برند، شما اگر چه در دنیا زندگی كردید و لیكن برای آخرت خلق شدید.
دنیا مانند سم است مردم آن را می خورند و نمی دانند كه زهر است، هرگاه
[ صفحه 471]
یكی از بندگان خدا درگذرد فرشتگان می گویند چه با خود برده و لیكن مردم می گویند: چه از خود گذاشته است.
پس اكنون چیزی برای خود مقدم دارید و به آن جهان بفرستید، و این كار را تأخیر نیاندازید كه بعدها حسرت خواهید خورد.
محروم كسی است كه از اموال خود استفاده نكند و مغبوط كسی است كه با صدقات و خیرات میزان خود را سنگین كند و در بهشت جایگاه خود را مهیا كند و راه خود را در صراط هموار نماید.
131- ابوالصلت هروی گوید: از حضرت رضا علیه السلام شنیدم می فرمود:
هرگاه ظالمی پس از ظالمی به حكومت برسد حق نصف می گردد، و اگر عادلی پس از عادلی والی شود حق به اعتدال می رسد، و هرگاه عادلی پس از ظالمی حاكم شود حق راحت می گردد، و اگر عبدی پس از آزاد والی شود حق به رقیت می آید.
132- احمد بن عامر از امام رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود.
بهشت را بر دوزخ اختیار كنید، اعمال خود را باطل نكنید كه در آتش به رو افكنده خواهید شد و در آن جاودان خواهید ماند.
133- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود.
خداوند متعال هر گناهی را می آمرزد مگر كسی كه دینی و مذهبی احداث كند، و یا حق اجیری را غصب نماید، و یا مردی كه یك مرد آزاد را بفروشد.
134- و نیز از حضرت سجاد روایت كرده كه آن جناب هرگاه مریضی را كه
[ صفحه 472]
بهبود یافته مشاهده می كرد می فرمود: پاكی از گناهان بر تو گوارا باد.
135- حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از امام سجاد علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
مردم سه چیز را از سه نفر اخذ كردند، صبر را از ایوب، شكر را از نوح، و حسد را از فرزندان یعقوب.
136- احمد بن عامر از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیه السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هر كس مسلمانی را در مشورت فریب دهد از وی بیزاری می جویم.
137- دارم بن قبیصه از حضرت رضا علیه السلام از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هر كس به خاطر رضایت حاكم و سلطانی خداوند را به خشم آورد از دین خدا بیرون است.
138- و نیز از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت می كند كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
هر بنده ای كه برای رضای خدا چهل روز عبادت كند چشمه های حكمت از دلش بر زبانش جاری می شود.
139- و نیز از حضرت رضا از پدرانش از علی علیهم السلام روایت كرده كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمود:
ابرار را از این جهت ابرار گفتند كه آنها به پدران و مادران و برادران نیكی كردند.
[ صفحه 473]
140- ابراهیم بن عباس از حضرت رضا علیه السلام روایت كرده كه فرمود:
گناهان كوچك برای گناهان بزرگ راه باز می كنند، و اگر كسی در معصیت های كوچك از خداوند نترسید در معصیت های بزرگ هم نخواهد ترسید، و اگر مردم از جنت و نار هم نمی ترسیدند باز لازم بود معصیت نكنند.
زیرا خداوند همواره بر آنها تفضل و احسان كرده و از نعمت خود به آنها ارزانی داشته است.
[ صفحه 474]